23, నవంబర్ 2016, బుధవారం

కిరీట ధారిణి

అవలీలగా గుర్తు కొస్తూండేవి ప్రతి ఒక్కరికీ తమ తమ తీపి బాల్య అనుభవాలు:
తర తమ భేదాలు లేకుండా  
చిన్ననాటి జ్ఞాపకముల చిరు లేఖనాలను 
మనసు పుటలలో ఏదో ఒక మారుమూలలలో అచ్చుఅయి ఉంటాయి.
ఇందుకు విపర్యాసమేమీ లేదు,
వసారాలో పడక కుర్చీలో కూర్చుని
సుహాసిని కూడా అప్పుడప్పుడూ
తన చిన్ననాటి తలపులలో ఓలలాడుతూంటుంది.
****
మహా రాజు, మహా రాణి ఆటలను ఎక్కువగా క్రియేట్ చేస్తుంది తన కోసమనే! 
వాటిలో తనేమో పట్టమహిషి, చక్రవర్తిగా సైతమూ తానే! 
తతిమ్మావాళ్ళంతా మంత్రి, సైన్యాధిపతి పరిచార సమూహ, వంది మాగధీ గణమన్న మాట! ఫిబ్రవరి, చలి ఛాయలు వీడ లేదు.
మంచు తెరలలో జగతి – మేలిముసుగు ధరించిన పడతి లాగా ఉన్నది 
“చిత్రంగా ఉన్నది ఈ యేల.” 
“కన్నె మనసులు” సినిమా పాటను హమ్ చేస్తూ రిలాక్స్ ఔతూన్నది ఆమె.
మనసు విహంగంలాగా ఆనంద సీమలలో విహారములు చేస్తూన్నది.
సుహాసిని సృజనాత్మక శక్తి మిక్కుటం!
“సినిమా రీలులాగా ఇలాగ గత స్మృతులు అలలు అలలుగా 
మేధస్సులో వర్తమానపు తీరాన్ని ఒరుసుకుంటూ రావడమనేది 
భలే అనుభవం కదూ!” సుహాసిని తనలో లో లోన నవ్వుకున్నది. 
ఆలోచనలకు ఫుల్ స్టాప్ పెట్టి ఇంటి పనిలో దూరింది సుహాసిని.

****

ఆరావముదుని కన్నతల్లి ప్రవీణమ్మ.
ఆరావముదుని వెంటబెట్టుకుని, 
ఆమె కట్టుబట్టలతో ఈ సీమకు వచ్చింది.
తల్లి సౌజన్యతను అతను పుణికి పుచ్చుకున్నాడు.
సుహాసిని – ఆరావముదు.
ఈ ఇరువురి గమనములూ -బ్రతుకు బాటలో 
అనేక ఒడిదుడుకులను చూసినవే!
శ్రీరామ చంద్రునికి సుగ్రీవుని మైత్రీ బంధము చందంగా 
ఆరావముదువీ, సుహాసినివీ అనుస్పందనలు ఒకటే అవడంతో 
సఖ్యమ్ సాప్తపదీనమ్ అనే ఆర్యోక్తిని 
అనతి కాలంలోనే ఋజువు చేసారు,
గృహ సామ్రాజ్యపు సింహద్వారాన 
“సుహాసినీ ఆరావముదు” నేమ్ ప్లేట్ వెలిసింది. 
సుహాసినీ దంపతులకు ఆణిముత్యాల లాంటి ముగ్గురు పిల్లలు 
ప్రదీప్, అనురాగ్, తనూజ 
పిల్లలతో, హాయిగా రోజులు గడుస్తున్నాయి.

****
సుహాసిని మామగారికి జరాభార సమస్యలు! 
పెంచిన కొడుకులు ఆస్థిని రాయించుకున్నారు.
ఆనక నాన్నను చిన్నాయనలు ఆయనను పట్టించుకోకుండా గాలికి వదిలేసారు.
సుహాసిని తల్లి అడిగింది 
“సుహాసినీ! మీ తాతయ్యని ఇక్కడికి తీసుకు వద్దాము. ”
” అమ్మా! మనం కష్టాలపాలైనప్పుడు నిర్లక్ష్యంగా వదిలేసిన వాళ్ళు 
మూడు తరాలు క్రోధాన్ని మనసులలో నిండా పేరుకున్న వాళ్ళు వాళ్ళు: 
ప్చ్! వద్దు! కుదరదు లేమ్మా! ” 
కూతురి జవాబు విని ఇక ఆ విషయాన్ని రెట్టించలేదు ఆమె.

****

కానీ” నర్సు ఉద్యోగిని “గా అలవాటైన పరోపకార భావనా ​​సంస్కారం 
సుహాసినిని నిర్లిప్తంగా ఊరకే చేతులు ముడుచుకు కూర్చోనివ్వలేదు. 
నాలుగైదు రోజులు అంతర్మధనం. ఫలితం …..
సుహాసిని తాతగారిని తమ ఊరికి తెచ్చి, 
ఆసుపత్రి సదుపాయాలను సమకూర్చింది. 
భర్త, అత్తగారూ మొదట 
“ఎందుకు, లేని పోని బాధ్యతలు లంపటాలు వద్దు” 
అని వ్యతిరేకించారు. కానీ తర్వాత
“సరే! ఎంతోమంది బాధలను మన చేతులతో నయం చేసాము, 
ఫర్వా లేదు, మీ తాతక్కూడా స్వస్థత చేకూర్చుదాము, 
తీసుకు రామ్మా! ” అంటూ అంగీకరించారు.

**** 
నర్స్ జాబ్ ను యాంత్రికంగా కాక మనస్ఫూర్తిగా చేస్తుంది సుహాసిని.
కనుకనే అందరికీ తలలో నాలుక అయి మెలగినది. 
సుహాసినికి రాష్ట్ర స్థాయిలో పురస్కార, బహుమానాలూ, 
పదవీ ఉన్నతులూ లభించినవి సుహాసిని యొక్కతాతకూ నాయనమ్మకూ -. 
అంతే కాదుఆయన కుటుంబీకులకు సైతం 
“నర్సు ఉద్యోగము” అంటే ఏహ్యభావం . 
సుహాసిని, ఆరావముదులు ఆఫీసుకు వెళ్ళాక
ఆయనకు టైమ్ పాస్ అయ్యేది కాదు.
సుహాసిని తల్లి, అత్తగార్లు గుడికి వెళ్ళినప్పుడో 
లోపల పనిలో ఉన్నప్పుడో
సుహాసిని తాత అవకాశాన్ని దొరకబుచ్చుకునేవాడు.
సుహాసిని యొక్క పిల్లలను చేరబిలిచేవాడు.
"మీ అమ్మ మిమ్మల్ని సరిగా పెంచడం లేదు.
ఫనికిమాలిన ఉద్యోగం చేస్తూన్నది.
ఉద్యోగం పేరు చెప్పి, బైట జల్సాగా షికార్లు చేస్తున్నది.
పాపం! మీరెంత చిక్కి పోయారు."
ఇలాగ తాత -. మనుమల మనసులలో చేదును పంచుతూ వచ్చాడు

****
కొద్ది కొద్దిగా చిన్నారుల అలోచనలను అల్లకల్లోలం ఔతూన్నవి
సుహాసిని కూతురు తనూజ - తన అన్నయ్య, తమ్ముని కంటె 
ఎక్కువ కలవరపడసాగింది.
“అమ్మ ఇలా ఎందుకు చేస్తూన్నది?”
ఇలాగ భావాందోళితమౌతూన్నది తనూజ.

****

ముంబై మామయ్య నుండి ఫోన్ వచ్చింది .
“సుహాసినీ! మా కుటుంబానికి నువ్వు చేసిన మేలు మరువలేనిది.
ఈ నాడు మేము, మా పిల్లలమూ జీవితాలలో నిలద్రొక్కుకోగలిగామంటే 
అంతా నీ చేతి చలువయే!
మా అనిరుద్ధ్ పెళ్ళికి సకుటుంబ సపరివార సమేతంగా వస్తావు కదూ!"
లెటర్ రాసి, శుభలేఖను పంపించారు.
ఫోన్ చేసి, సుహాసిని భర్తనూ ఇంటిల్లిపాదినీ పేరు పేరునా పిలిచారు. 

*****

మారేజ్ ఫంక్షన్ సందర్భంగా దుస్తులు సామానులను కొనడానికి 
ఆంధ్రాకు వచ్చి, సుహాసిని ఇంటికి వచ్చారు ముంబై పెళ్ళివాళ్ళు.
మనుమని పెళ్ళి పిలుపులను ఇంకా ఎవరెవరు 
పిలవాల్సిన ముఖ్యమైన వాళ్ళెవరైనా,
మనము మరిచిపోయిన వాళ్ళు ఉన్నారా -? 
అంటూ సుహాసినిని సలహా అడిగారు. 
ప్రతి పనికీ ఆమెను సంప్రదించేవారు. 
అడుగడుగునా ఆమెను సంప్రదించేవారు. 
సుహాసిని లోకానుభవమూ, కార్య నైపుణ్యాలూ – 
ప్రతి ఒక్కరికీ ఉపయోగమయ్యేవి 
అవే సమయాలలో ముంబై మామయ్య మనుమలూ, మనుమరాళ్ళూ
ఉన్నత్, ఉత్పల్ అనిరుధ్ లు కలుపుగోలు, 
చలాకీ పిల్లలు సుహాసిని కుమారులు, 
ముఖ్యంగా తనూజకూ సన్నిహితులైనారు..
వారందరి అనుభవాలూ తనివి తీరా 
అచ్చ తెలుగు భాషలో – వీరితో పంచుకున్నారు.
అందులో ఎక్కువగా దొర్లినవి 
‘సుహాసిని ఔన్నత్యాన్ని గురించే!’ 

తనూజకు నిమ్మళంగా తెలిసివచ్చింది –
‘తాను తాత మాటలలను నమ్మి,
తన కన్న తల్లినే కించపరుస్తున్నాను అనిఅర్ధం చేసుకుంది.

“ఇంకా నయం! అమ్మను తూస్కరించే ప్రలోభానికి గురి అయి , 
దూషించలేదు. తొందరపాటుతో అమ్మను నిందించి ఉంటే, 
ఆమెకే కాదు తండ్రికీ, నానమ్మకూ, 
అందరికీ మానసికంగా దూరమయ్యేది.
ఇంకా నయం!
భగవంతుడు తాను త్వరపడే అక్కర రానీకుండా 
ఈ ముంబై తాత గారి ఫ్యామిలీ రూపంలో 
సురక్షిత తీరాన ఆసీన అయ్యేటట్లు చేసాడు” 
కుమార్తె మనసులో కొద్దిరోజులుగా జరిగిన సంఘర్షణను 
సుహాసిని గమనించ లేదు.
ఆమె మొలకెతిన ధాన్యం గింజలను బౌల్ లో వేసి ఇచ్చింది 
“తనూజా! తాతగారు వరండాలో కూర్చుని ఉన్నారు, ఇవ్వు! ”

 సుహాసిని గుర్తించని తనూజలోని పెను సంచలన మార్పుల్ని 
స్పష్టంగా గమనించిన మనిషి ఒక్కడున్నాడు,
అతడే సుహాసిని మామగారు, అండ్ తాతగారు! 
మరి తనూజ రోజూ మాదిరిగా ఆప్యాయతతో 
చేతికి ప్లేటును ఇవ్వకుండా ,
మంచం పట్టె మీద కొసన పెట్టేసి, 
గిరుక్కున వెనుదిరిగింది కదా మరి!!!!!!!!!!

సడన్ గా ఫోన్, హాస్పిటల్ నుంచి భర్త, లైనులో ఉన్నాడు. ఆరావముదు 
“సుహాసినికి ఫోన్ ఇవ్వండి” ఫోన్ ఎత్తిన తల్లికి చెప్పాడు.
భర్త హాస్పిటల్ నుండి చేసాడు,
“గుండె ఆపరేషన్ జరుగుతూన్నది, అర్జంట్ గా నువ్వు రావాలి! 
“తన బిబ్, ఏప్రాన్, కాలర్ కఫ్స్ డ్రస్సునూ ధరించింది
ఆదరా బాదరాగా, హడావుడిగా డ్రెస్సు వేసుకుంటూన్న 
తల్లి దగ్గరకు వెళ్ళింది తనూజ
” అమ్మా! ఈ తెల్ల కిరీటాన్ని (cap) మరిచిపోతున్నావు!"
అంటూ చేతికి ఇవ్వబోయి తానే ఆమె కొప్పులో పువ్వులాగా 
సున్నితంగా సుకుమారంగా అమర్చి,
తల్లి బుగ్గపైన గట్టిగా ముద్దు పెట్టుకున్నది తనూజ. 
కుమార్తె కళ్ళలోని ఒక వింత మెరుపుని చూసి 
సుహాసిని కించిత్ సంభ్రమాశ్చర్యాలకు లోనౌతూ,
బయల్దేరుతూ అనురాగంతో చేయి ఊపింది.
“అమ్మా! ఈ కిరీటం చాలా బాగుంది.” 
కుమార్తె పసిడి పలుకులు అవి.
నాన్నమ్మ, అమ్మమ్మ తనూజ మాటలు వింటూ 
ఆమె చుబుకాన్ని ప్రేమతో పుణికారు.

– కాదంబరి

కీరిట ధారిణి / కిరీట ధారిణి ;- 
 01/03/2013  విహంగ మహిళా పత్రిక

18, నవంబర్ 2016, శుక్రవారం

గురుమణి - Mani Madhava Chakyar

గురుమణి - అని ప్రజల ప్రశంసాత్మక బిరుదు, 
అతను "మాధవ చక్యర్ [ 1899 - 1990]; 
రసాభినయం లో 'సాత్వికాభినయం ' లో 
సర్వ కాలములకూ అగ్రపీఠం మాధ చక్యర్ దే! - అని 
నాట్య, కళా వేదులు వక్కాణించారు.
నేత్రాభినయం - నకు జనాకర్షణ కలిగించిన ఘనత ఆయనదే!
1] గురుమణి - అని ప్రజల ప్రశంసాత్మక బిరుదు, 
అతను "మాధవ చక్యర్ [ 1899 - 1990]; కే
రళలో ప్రాచీన సంస్కృత రంగ సాంప్రదాయాన్ని, 
వెలికి తీసి, ప్రాచుర్యానికి తెచ్చాడు. 
చాక్యర్ కూత్తు, కూడియాట్టం - కేరళ నాట్యకళామ తల్లికి 
ఆయన అందించిన అమూల్య అలంకారములు. 
Chakyar Koothu and Koodiyattam 
          (ancient Sanskrit drama theatre tradition) 
నాట్య శాస్త్రమ్ ను ఆమూలాగ్రం ఔపోసన పట్టిన వ్యక్తి మాధవ చాక్యార్. 
ఆయన ఏర్పరచిన నిబంధనలను నేడు పాటిస్తున్నారు.  

కథకళి, కూడియాట్టం మున్నగు  
ఇతర నృత్య సంప్రదాయ కళాకారులు సైతం - 
ఈ నిబంధనలను అనుసరిస్తున్నారు.
కోవెల ముందు ఆవరణలో  కేరళ డాన్స్ శిక్షణ పొందేవారు కూడా 
మాధవర్ నియమావళిని తు చ తప్పకుండా అనుసరిస్తూ ఉన్నారు. 
చక్యర్ రచించిన "నాట్య కల్ప ద్రుమమ్" 
నర్తనశాల లకు అనుసరణీయ విజ్ఞాన సర్వస్వము. 
కనుకనే 'నాట్యాచార్య", "విదూషక రత్నం", "పద్మశ్రీ", 
"సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు", అనేక బిరుదులు వరించినవి. 
సంస్కృత చంపూ కావ్యాలను అనుసరించి, మాధవ చాక్యర్ - 
రూపొందించిన అభినయ నర్తనం "చాక్యర్ కూత్తు". 
అరంగేట్రం - అనగా రంగ స్థలం పైన ఇచ్చు తొలి ప్రదర్శన. 
మాధవ 14 వ ఏట అరంగేట్టం ను ఉత్తర కొట్టాయం జిల్లాలోని 
త్రిక్కైకున్ను కోవెల వద్ద చేసాడు .
మణి వర్గమునకు చెందిన వ్యక్తి Guru Mani Madhava Chakyar.
కేరళలో ప్రాచీన సంస్కృత రంగ సంప్రాదాయాన్ని, వెలికి తీసి, 
ప్రాచుర్యానికి తెచ్చాడు Guru  Madhava Chakyar . 
చాక్యర్ కూత్తు, కూడియాట్టం - కేరళ నాట్యకళామ తల్లికి 
ఆయన అందించిన అమూల్య అలంకారములు.
;
Guru Mani Madhava Chakyar (15 February 1899 – 14 January 1990)
# rasaabhinayam lO 'saatwikaabhinayam ' lO 
sarwa kaalamulakuu agrapiiTham maadha 
చక్యర్ dE! - ani nATya, kaLA wEdulu wakkaaNimchaaru.
nEtraabhinayam - naku janaakarshaNa 
kaligimchina ghanata aayanadE!
1] gurumaNi - ani prajala praSamsaatmaka birudu, atanu 
"maadhawa chakyar [ 1899 
- 1990]; kEraLalO praacheena samskRta ramga saampraadaayaanni, 
weliki teesi, praachuryaaniki techchADu. 
chaakyar kUttu, kuuDiyaaTTam - kEraLa nATyakaLAma 
talliki aayana amdimchina amuulya alamkaaramulu. 
#Chakyar Koothu and Koodiyattam 
(ancient Sanskrit drama theatre tradition) #
naaTya SAstramm nu aamuulaagram 
aupOsana paTTina wyakti maadhawa chaakyaar. 
aayana Erparachina nibamdhanalanu nEDu pATistunnAru.  
kathakaLi, kUDiyATTam 
munnagu  itara nRtya sampradaaya kaLAkaarulu saitam - 
ii nibamdhanalanu 
anusaristunnaaru.
kOwela mumdu aawaraNalO  
kEraLa DAns SikshaNa pomdEwaaru kUDA maadhawar 
niyamaawaLini tu cha tappakumDA anusaristuu unnaaru. 
/ rachimchina "nATya kalpa drumamm" 
nartanaSAla laku anusaraNIya wij~naana 
sarwaswamu. kanukanE 'nATyAchArya", 
"widUshaka ratnam", "padmaSrI", "samgIta 
nATaka akADamI awArDu", anEka birudulu warimchinawi. 
samskRta champuu kaawyaalanu anusarimchi, 
maadhawa chaakyar - ruupomdimchina abhinaya nartanam "chaakyar kUttu". 
aramgETram - anagaa ramga sthalam paina ichchu toli pradarSana. 
maadhawa 14 wa ETa armgETTam nu 
uttara koTTAyam jillaalOni trikkai kunnu kOwela wadda 
chEsaaDu .maNi wargamunaku chemdina wyakti Madhawa chakkiyar.
;;

18, అక్టోబర్ 2016, మంగళవారం

శ్రీవిద్య as అంబ

మలయాళము నుండి తెలుగునకు వచ్చిన film        "అంబ అంబిక అంబాలిక " 
డబ్బింగ్ సినిమాను చూసాను. 
అక్కాచెల్లెళ్ళు, వారి మధ్య సంఘటనల వెల్లువ - 

అంతస్సూత్రంగా తీసిన పిక్చర్ 
అంబ అంబిక అంబాలిక . నాటక, టెలివిజన్, చలనచిత్ర దర్శకులు - మహాభారతములోని 
("జయం" - అసలు పేరు) ప్రతి అంశాన్నీ, ఒక్కొక్క పాత్ర యొక్క దృక్కోణంలో తీశారు, తీస్తూవస్తున్నారు, ఇంకా అనేక తెర రూపములను నిర్మిస్తూనే ఉన్నారు.
********************************, 
శ్రీవిద్య సోయగాలు :- అంబ అంబిక అంబాలిక - లో అంబ పాత్రను పోషించినది శ్రీవిద్య . పదహారేళ్ళ వయసు లో అంబగా శ్రీవిద్యవిశాలనయనాలు, హావభావాలు, చూపరులను ఆకట్టుకున్నవి. 
సినిమా మువ్వురు సోదరీమణుల నాట్యంతో ప్రారంభంఔతుంది. 
;
నాట్య గీతం :-
;
తలపులు తెలిపేటి ; 
వలపులు కలిసేటి ; 
పరవశం మెరిసేటి ఉద్యానం ||
;
ప్రాయముతో నేను ; 
పరవశ సంగీతం ; 
మనసులు కొసిరేను ; 
ప్రియస్నేహం ||
;
ఎవరో వరుడని - విరహములో ; 
మానసవీణలు మ్రోగెనులే! ||
;
వయసులు మనసార ; 
మనలను పిలిచేను ; 
స్వయంవర 
      శుభసమయమాసన్నము ;
ఒకరికి ముగురము ; 
మన మిలలో ; 
వీడని బంధము ; 
అతి మధురం ||
;
********************************, 
ఈ పాటచిత్రీకరణ బాగున్నది.
Indian Video Guru  [ link ]
౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦
- by -[ సుమదళాలు ]
Amba Ambika Ambalika Telugu Full Movie | Srividya | P Subramaniam | 
Indian Video Guru  ; 

అంబ పరమేశ్వరి అఖిలాండేశ్వరి

అంబ పరమేశ్వరి అఖిలాండేశ్వరి! 
ఆది పరాశక్తి పాలయమాం! త్రిభువనేశ్వరి!
రాజరాజేశ్వరి ఆనందరూపిణి పాలయమాం! ;  ||
శ్రీ జగదీశ్వరి అన్నపూర్ణేశ్వరి చాముండేశ్వరి 
శ్రీ లలితేశ్వరి శివకామ సుందరి పాలయమాం! 
సరోజ నేత్రీ! శ్రీ కల్పవల్లీ!  ఓమ్ కార రూపిణి! 
జగదేకమాతా! పాలయమాం! ;   ||  
;
కంచి కామాక్షి కదంబ వన వాసిని ; 
కాషాయాంబర ధారిణి పాలయమాం! ;
వీణాపాణి! విమల రూపిణీ! 
వేదాంత రూపిణి పాలయమాం! ;   ||  
;
మణి మయ ధారిణి మాధవ సోదరి 
సింహ వాహిని దేవి దుర్గా పాలయమాం! ; 
శ్రీ చక్ర వాసిని! త్రిపురసుందరీ! 
శ్రీ లలితేశ్వరి! పాలయమాం! ;   || 
;
 శ్రీ జగదేకమాతా! జగన్నాయకీ! 
జగద్రక్షణీ! కరుణ హాసినీ!
కామిత వర ప్రదాయిని!
విశ్వ జననీ! కృపానుగ్రహ వర్షిణీ! 
పాలయమాం!  పాలయమాం!  పాలయమాం! ;   || 
;
===========================;
;
amba paramESwari akhilaamDESwari! 
aadi parASakti paalayamaam! tribhuwanESwari 
raajarAjESwari aanmdarUpiNi paalayamaam! ;  || 
;
sarOja nEtrI! SrI kalpawallii!  
Omm kaara rUpiNi!jagadEkamaatA! 
Sree jagadeeSwari annapuurNESwari chAmumDESwari 
SrI lalitESwari SiwakAma sumdari paalayamaam! ;   || 
;
kamchi kaamaakshi kadamba wana waasini ; 
kaashaayaambara dhaariNi paalayamaam! ;
weeNApANi! wimala rUpiNI! 
wEdaamta rUpiNi paalayamaam! ;   ||   
;
maNi maya dhAriNi mAdhawa sOdari 
sim ha waahini dEwi durgA paalayamaam! ; 
SrI chakra wAsini! tripurasumdarI! 
SrI lalitESwari! paalayamaam! ;   || 
;
శ్రీ జగదేకమాతా! jagannaayakI! 
jagadrakshaNI! karuNa haasinI!
kaamita wara pradaayini!
wiSwa jananI! kRpAnugraha warshiNI!  

6, అక్టోబర్ 2016, గురువారం

అనులోమ-విలోమ పద్యాలు

మన సంస్కృతాంధ్ర కవులు మాటలతోనే గాక అక్షరాలతో కూడా అందమైన ఆటలాడుకున్నారు. పద్యాలు, పదాలతో రకరకాల విన్యాసాలు చేసారు. పద్యంలో ఇంకో పద్యం, ఎటునుండి చూసినా ఒకేలా ఉండే అనులోమ, విలోమ, పద్య భ్రమకం, పాదభ్రమకం, ఇలా ఎన్నో ఎన్నెన్నో…..

బమ్మెర పోతన భాగవతంలోని గజేంద్ర మోక్షం కథలో 
వృత్యనుప్రాసాలంకారం (ఒకే హల్లు పలుమార్లు ఆవృత్తి అవడం) ఉపయోగించి 
సర్వలఘు కందం ;- రాసి మనలనలరించాడు.

అడిగెద నని కడువడి జను
నడిగిన దను మగడు నుడువడని నడయుడుగున్
వెడవెడ సిడిముడి తడబడ
నడుగిడు నడుగిడదు జడిమ నడుగిడు నెడలన్ !!
;
] ఇంకో వింత చూద్దామా! ఒకే హల్లుతో వాక్యాలు, పద్యాలు ఎలా రాసారో చూద్దాం. 
‘క’ గుణింతంతో.. 
“కాకీక కాకికి కోక కాక కేకికా?”- 
కాకి ఈక – కాకికి – కోక కాక – కేకికా (నెమలికా)?”
 అని దీనర్ధం. 
;
అలాగే న గుణింతంతో ఓ పద్యం:
;
నానా నన నా నున్న న
నూనను నిన్ననెను నేను నున్ను ని నిననై
నానీ నను నానా నను
నానూన యనంగ నొంటి యక్షరమయ్యెన్!!
;
అని లక్షణకారుడు చెబితే మరో 'తుంటరి నూనె' అనే 
ఒక్క మాటతో గిలిగింతలు పెట్టాడు . 
ఇలా…”నా నూనె నీ నూనా? 
నీ నూనె నా నూనా? 
నా నూనె నీ నూనని నేనన్నానా”
;
మరి శ్రీశ్రీగారు ఊరకుంటారా. 
మ,న,స ;- అనే మూడక్షరాలతోనే 
"త్యక్షర కందం" రసవత్తరంగా అందించారు.
;
] అజ్ఞాత కవిగారు సప్తస్వరాలతో కంద పద్యాన్ని చెప్పి 
రసజ్ఞుల నలరించారు.

మా పని నీ పని గాదా
పాపను మా పాప గారి పని నీ పనిగా
నీ పని దాపని పని గద
పాపని పని మాని దాని పని గానిమ్మా!!
;
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
;
అనులోమ-విలోమ పద్యాలు ;- 
;
పద్యాలు మొదటినుండి చివరకు చదివితే ఒక అర్థం. 
చివరనుండి మొదటి వరకు చదివితే ఇంకో అర్థం వస్తుంది.

దామోదర సామ తనధ
రామా సరసాకర దశరధ హరి రాధా
కామా సదయాతి పరమ
ధామా వర యాదవకుల దారక రాసా!!
;
దామోదర సామ తనధ
రామా సరసాకర దశరధ హరి రాధా
కామా సదయాతి పరమ
ధామా వర యాదవకుల దారక రాసా!!

ఇప్పుడు క్రింది విధంగా చదివితే ఇంకో అర్థం వస్తుంది.

సారాకర దాల కువద
యారవ మాధామ రపతి యాదస మాకా
ధారా రిహ ధర శదరక
సారస మారా ధన తమసారద మోదా!!

పాద భ్రమకంలో ప్రతి పాదాన్ని 
మొదటి నుండి చివరకు, 
చివరి నుండి మొదటికి చదివితే 
ఒకేలా ఉంటాయి. ఇది చూడండి.
;
ధీర శయనీయ శరధీ
మార విభాను మత మమత మను భావి రమా
సారస వన నవ సరసా
దారద సమతార తార తామస దరదా!!
;
ఇక పద్య భ్రమకంలో ఐతే మొత్తం పద్యాన్ని 
ఎటునుండి చదివినా ఒకేలా ఉంటుంది. చూడండి. 
(ఈ ప్రక్రియను ఇంగ్లీషులో ఫలింద్రొమె అంటారు)

రాధా నాధా తరళిత
సాధక రధ తా వరసుత సరస నిధానా
నాధాని సరసత సురవ
తాధర కధ సా తళిరత ధానా ధారా!!

పింగళి వెంకట కృష్ణారావు కవిగారు ఒక సభలో 
తెనాలి రామకృష్ణుడికి వికట కవిత్వమెలా అబ్బిందో 
"క - భాష" లో ఇలా చమత్కారంగా చెప్పారు.
;
తే.గీ. కవి కక కట కక కవి కగ కన కను క
దీ కవ కన కలి కడి కకా కళి కక
కజ కన కని కవో కలె కక కని కక
కర కము కన కజూ కచి కన కపు కడె!!
;
ఈ పద్యంలో క లు తీసివేసి చదివితే ;-
" వికట కవిగ నను దీవన లిడి 
కాళిక జనని వోలె కనికరమున జూచి నపుడె ” 
అనే వాక్యం వస్తుంది.
;
ఇలా ఎందరో కవులు అక్షరాలతో పద్యాలాటలు ఎన్నో ఆడారు. 
కాని కొందరు ఇటువంటివి కవులు చేసే గారడీలని, కసరత్తులని, సర్కసులని ఎద్దేవా చేసారు. 
అసమర్థులకి అల్లరి, విమర్శలు చేయడం ఎక్కువే కదా. 
కాబట్టి వారిని పట్టించుకోకపోవడం బుద్ధిమంతుల లక్షణం.

అల్లంరాజు రంగశాయిగారు ;- 
"మ - గుణింతం" తో ఓ అందమైన కంద పద్యాన్ని అందించారు.
;
మామా మోమౌ మామా
మామా! మి మ్మోమ్మో మామ మామా మేమా
మే మోమ్మము మి మై మే
మేమే మమ్మోము మోము మిమ్మా మామా!!
;
ఈ పద్యానికి అర్థం చూద్దామా.
;
మా = చంద్రుని
మా = శోభ
మోమౌ = ముఖము గల
మామా = మా యొక్క
మా = మేథ
మిమ్ము, ఒమ్ము = అనుకూలించును
మామ మామా = మామకు మామా
ఆము = గర్వమును
ఏమి+ఒమ్మము = ఏమి ఒప్పుకోము
మిమై = మీ శరీరము
మేము ఏమే = మేము మేమే
మమ్ము,ఓముము+ఓముము =కాపాడుము, కాపాడుము
ఇమ్ము+ఔము = అనుకూలమగుమా
;
చంద్రుని వంటి ముఖముగల దేవా! 
మా బుద్ధి మీకు అనుకూలించును. 
గర్వపడక నిన్ను మేము అంగీకరింతుము. 
సశరీరివై మాకు అనుకూలముగా నుండి మమ్ము కాపాడుమని అర్థం. 
ఏకాక్షర నిఘంటువులు చూస్తే కాని ఇలాంటి పద్యాలు అర్థం కావు. 
కాని చదువుతుంటే సరదాగా ఉంటాయి.;
;
శ్రీకృష్ణదేవరాయల భువన విజయ సాహిత్య సభ లోని 
తెనాలి రామలింగడు /తెనాలి రామకృష్ణుడు  ;-
రాయలవారి కీర్తిని వర్ణిస్తూ అక్షర సౌందర్యంతో గంభీరంగా చెప్పిన ఈ పద్యం.
;
నరసింహ కృష్ణరాయని
కరమరుదగు కీర్తి యొప్పె కరిభిద్గిరిభి
త్కరి కరిభిద్గిరి గిరిభి
త్కరిభిద్గిరి భిత్తు రంగ కమనీయంబై!!
;
నరసింహరాయల కుమారుడైన శ్రీకృష్ణదేవరాయల కీర్తి – 
కరిభిత్ = గజాసుర సంహారియైన శివునిలా, 
గిరిభిత్కరి = ఇంద్రుని ఏనుగైన ఐరావతంలా, 
కరిభిద్గిరి =కైలాసంలా, గిరిభిత్ = వజ్రాయుధంలా, 
కరిభిద్గిరిభిత్తురంగ = శివేంద్రుల వాహనాలైన 
       నంది, ఉచ్చైశ్రవం (తెల్ల గుర్రం) లలా అందంగా తెల్లగా ఉందని భావం. 
;
షడ్జ మడ్జ ఖరాడ్జ వీడ్జ వసుధాడ్జ లాంశ్చ మడ్ఖాఖరే
జడ్జ ట్కి ట్కి ధరాడ్జ రేడ్ఘన ఘనః ఖడ్జోత వీడ్య భ్రమా
వీడ్యాలుడ్ భ్రమ లుట్ప్ర యట్ట్రి యపదా డడ్గ్రడ్గ్ర డడ్గ్రడ్గ్రహా
పాదౌటే త్ప్రట తట్ప్రట ట్ప్రట రసత్ప్రఖ్యాత సఖ్యోదయః !!
;
********************************************************;
;
-వలబోజు జ్యోతి గారి వ్యాసం ఇది . 
వలబోజు జ్యోతి , poddu , essay ;  LINK 
;
అనులోమ-విలోమ పద్యాలు ;- 

2, సెప్టెంబర్ 2016, శుక్రవారం

ఆస్వాల్డ్ జెన్నింగ్స్ కూల్డ్రే - Thames and Godaveri

చిత్రకళ ;-  రాజమండ్రిలోని ఆర్ట్స్ కాలేజిలో ఆస్వాల్డ్ కూల్డ్రే అనే ఆంగ్లేయుడు 
ప్రిన్సిపాలుగా ఉండేవాడు. ... 
ఆస్వాల్డ్ కూల్డ్రే (ఆంగ్లం: Oswald Couldrey) (1882-1958) 
ఆధునిక ఆంధ్ర చిత్రకారులకు ఆదిగురువు

&&&&&&&&&&&&&&&&&

ఆస్వాల్డ్ కూల్డ్రే (ఆంగ్లం: Oswald Couldrey) (1882-1958) '-

ఆధునిక ఆంధ్ర చిత్రకారులకు ఆదిగురువు. 
ఆధునిక చిత్రకళా ఉద్యమాన్ని ఆరంభించినవాడు, 
ఆంధ్రా స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ కు దేశంలో ఒక విశిష్ట స్థానాన్ని సాధించిన 
తొలి చిత్రకారుడు దామెర్ల రామారావు అయితే, 
దామెర్ల రామారావు teacher - Oswald Jenning Couldrey.
ఆయనకు, దామెర్ల రామారావును అనుసరించిన తొలితరం చిత్రకారులకు 
గురువు ఆస్వాల్డ్ జెన్నింగ్ కూల్డ్రే.

జీవితం ;-

1882 సెప్టెంబరు,17 వ తేదీన ఇంగ్లండులో ఆక్స్‌ఫర్డ్ సమీపాన గల అబింగ్టన్ లో జన్మించిన కూల్డ్రే , 1909 లో రాజమండ్రికి వచ్చి, 
అప్పుడే ప్రారంభించిన గవర్నమెంట్ ఆర్ట్స్ కాలేజీలో 
ప్రిన్సిపల్ గా పదవీబాధ్యతలు చేపట్టాడు. 
జీవితమంతా అవివాహితుడుగానే వుండి, 1958 జూలై, 24 వ తేదీన దివంగతుడైనాడు. 
రాజమండ్రిలో నివసించిన తొమ్మిదేళ్ళ కాలంలో
కూల్డ్రే ఆంధ్రదేశానికి చేసిన సేవ మరువరానిది. 
కూల్డ్రేతో పరిచయమయ్యే నాటికి, 
దామెర్ల రామారావు వయస్సు పధ్నాలుగేళ్ళు. 
ఆ బాలునిలోని చిత్రకళా ప్రతిభను, పిపాసను గుర్తించి, 
అతడికి ప్రేరణ యిచ్చి, ప్రోత్సాహం అందించి, 
ఒక ఉత్తమ పరిణత చిత్రకారునిగా తీర్చిదిద్దాడు కూల్డ్రే. 
;
పాశ్చాత్య చిత్రకళా ప్రభావంతో భారతదేశంలో సంప్రదాయక చిత్రకళ శైలులు మరుగున పడిపోతున్న సమయంలో, 
1920 దశాబ్దంలో భారతీయ చిత్రకళ పునరుద్ధరణకు ఉద్యమాలు బయలు దేరాయి. అవనీంద్రనాథ్ ఠాగోర్, నందలాల్ బోస్ వంటి 
బెంగాలీ చిత్రకారులు బెంగాల్ స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ ను స్థాపించగా, 
ట్రినడే, శారదా వకీల్, ధురంధర్, చుగతాయ్ వంటి బొంబాయి చిత్రకారులు 
బాంబే స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ ను నెలకొల్పారు. 
కూల్డ్రే నాటిన జాతీయతా భావబీజాలతో దామెర్ల రామారావు, 
ఆంధ్రా స్కూల్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఆర్ట్స్ స్థాపించాడు. 
కూల్డ్రే కేవలం విద్యాధికారే కాక, గొప్ప చిత్రకారుడు. 
అంతకు మించి గొప్ప సంస్కార హృదయుడు. 
భారతదేశంలో ఉన్నంత కాలం ఆయన జాతీయ జీవనవిధానంతో మమేకం చెందాడు. ఇంగ్లండు తిరిగి వెళ్ళాక రచించిన
సౌత్ ఇండియన్ అవర్స్ (దక్షిణభారత స్మృతులు) లో 
తనకు భారతదేశంలో గడిపిన కాలమంతా, 
మధురస్మృతిగా మిగిలిపోయిందని పేర్కొన్నాడు. 
కూల్డ్రే చిత్రాలు ఎంతో పొందికగా, జీవం ఉట్టిపడుతూ, 
ఫోటోగ్రాఫిక్ ప్రెసిషన్ తో ఉంటాయి. పల్లె జీవితపు అందాలను తన రచనలలోనే కాక, చిత్రాలలో కూడా అందంగా చూపించాడు. 
కుప్పనూర్పిళ్ళు,మోటబావి నుండి నీళ్ళు తోడడం, 
చెట్టు కింద పశువులు విశ్రమించడం, 
గోదావరి గట్టు, దేవాలయాలు, వాటి పరిసరాలు - 
యివన్నీ అతనికి ప్రియమైన దృశ్యాలు. 
;
అతడు ఒక్క దామెర్ల రామారావుకే కాదు, 
వరదా వెంకటరత్నం, అడవి బాపిరాజు, కవికొండల వెంకటరావు, 
దామెర్ల వెంకటరావు వంటి పలువురికి మార్గదర్శకుడైనాడు. 
అతని ప్రేరణతోనే అడవి బాపిరాజు అజంతా చిత్రాలను, 
అమరావతి శిల్పాలను అధ్యయనం చేసి, 
తన కళకు మెరుగులు దిద్దుకున్నాడు. 
ఆదివారాలలో సెలవు దినాల్లో కూల్డ్రే సాహిత్య, చిత్రకళాభిమానులను 
తన బంగళాకు ఆహ్వానించి, అనేక విషయాలపై చర్చలు జరిపిస్తూ వుండేవాడు. రాజమండ్రి ఆర్ట్స్ కాలేజీలో అప్పుడు జూనియర్ లెక్చరర్ గా పనిచేస్తున్న
సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ కూడా ఆ చర్చల్లో పాల్గొనేవాడు. 
కూల్డ్రే తన పుస్తకంలో ఆంధ్రదేశంలోని తోలుబొమ్మలాటను ఎంతగానో మెచ్చుకొన్నాడు. అది ఎంతో సృజనాత్మకమైన కళా ప్రక్రియ అని అతడు పేర్కొన్నాడు. 
ఆంధ్ర చిత్రకళారంగ పునరుజ్జీవనానికి 
ఎంతో దోహదం చేసిన కూల్డ్రేకు ఆంధ్రులు ఎంతో ఋణపడి ఉంటారు.

నీటి వర్ణ చిత్రాలు:-

ఇతడు సృష్టించిన కొన్ని నీటి వర్ణ చిత్రాలు :

The Mistaken Fury (1914)
Thames and Godaveri (1920)
South Indian Hours (1924)
Triolets and Epigrams (1948?)
The Phantom Waterfall (1949)
Sonnets of East and West (1951)
Verses over Fifty Years (1958).
;
**********************************,
;
1]  Thames and Godaveri (1920) ;- LINK ; te.wikipedia.org/wiki
;
-   [ by ;- కోణమానిని ]  ;-  11:39 AM 7/4/2016; fb ;- మన గ్రూపు fb

20, ఆగస్టు 2016, శనివారం

ధార్ పుర ఆకారం - నాటి ఓరుగల్లు plan

ఆంధ్ర వాస్తు శిల్పులను అనుసరించిన ప్రభువులు, 
ఉత్తరభారతదేశములో చేసిన కట్టడములు ఉన్నవి, తెలుసునా!!!!? 
మధ్యప్రదేశ్ లోని ధార్ ప్రాంతం పారమార్ రాజుల పాలనలో 
చారిత్రక ప్రసిద్ధి   గాంచినది.
ప్రాచీన ధార్ [धार ] ఉపరితలమును గమనించి, 
తదనుసారంగా - రాజ్యపాలకులు నగరనిర్మాణానికి పూనుకున్నారు.
భూమిలో చీలికలు, పల్లపుప్రాంతాలను గుర్తించి 
అనుసరించిన ప్రభువులు, పుర రూపురేఖలను తీర్చిదిద్దారు.
నీటి నిల్వలను ఉంచగల ప్రదేశాలను ఎంచుకున్నారు. 
ఆ మీదట ఏలికలు - పశ్చిమ, దక్షిణ దిశలకు నగర విస్తరణను నిర్దేశించారు.
19వ శతాబ్ద ఆరంభమున ఈ చారిత్రక సంఘటన జరిగినది.
# [ series of tanks and moats. #] 
ప్రజాసంక్షేమానికై, నిత్యావసర సామగ్రి, 
అందులో 'నీరు ' యొక్క ప్రాముఖ్యతను గమనించిన - 
పారమారుల దూరదృష్టికి నిదర్శనం 
ధార్ చక్రవర్తులు కోటను, ప్రహరీగోడలు, కందకములను నిర్మించారు.
దుర్గ నిర్మాణాలను పటిష్ఠంగా నిర్మించారు.
సరే! ఇంతకీ మనం ప్రత్యేకంగా గమనించదగిన అంశం 
ఇక్కడ ఒకటి ఉన్నది.
పారమార చక్రవర్తులు దుర్గ నిర్మాణాలకై ఒక శైలిని అనుసరించారు.
అది ఏమిటంటే - 
దక్కన్ ప్రాంతమునందు నెలకొని ఉన్న 
"ఓరుగల్లు పుర" నిర్మాణతా రీతులను నమూనాగా స్వీకరించారు.
ధార్ పుర ఆకారం - నాటి ఓరుగల్లు [= వరంగల్ టౌన్] పద్ధతిని పోలి ఉండడం, 
దక్షిణాది శిల్పుల ప్రతిభా నైపుణ్యతలకు లభించిన గుర్తు కదా!

@@@@@@@@@

15, జులై 2016, శుక్రవారం

सुर संगम - శంకరాభరణం

शिशुर्वेत्ति पशुर्वेत्ति वेत्ति गानरसं फणिः|| 
కనుకనే ఇటు తెలుగు "శంకరాభరణం", 
అటు హిందీ " "सुर संगम" " (1986) - 
'సంప్రదాయసంగీత సుధా కలశములను' ప్రజలకు అందించినవి. 
శ్రీమద్ రామాయణము తమిళములో రచించిన కవి Kambar. 
"కంబన్ ఇంటిలోని తిరగలి, రోకలి కూడా - 
శ్రీమద్రామాయణమును గానం చేస్తాయి." 
అని తమిళ నానుడి. 
"శంకరాభరణము" సినిమాలో 
'సోమయాజి ఇంటిలోని మెట్లు, 
ద్వారబంధములనుండి కూడా - 
సరిగమ పదనిస ఆలాపనలు వినిపిస్తూ ఉన్నవని 
అద్భుత చిత్రీకరణ , ఆబాలగోపాలాన్నీ ఆకట్టుకున్నది.
శంకరశాస్త్రి పాత్రలో సోమయాజులు ని తప్ప వేరెవరినీ ఊహించలేము.

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

"सुर संगम"- "శంకరాభరణము" :- 
సుర్ సంగం - హిందీలో తీసిన సినిమా. గిరీష్ కర్నాడ్, జయప్రద నటించారు. 
"శారదా!" అంటూ సోమయాజి చేసిన గర్జన పుణ్యమా అని, 
ఆ పాత్ర పేరు శారద , - అని అందరికీ గుర్తు ఉండిపోతుంది. 
'సామజ వరగమనా! ..... " అను కీర్తన ; 
అందరికీ వెండితెర పై బంగారు సంగీత చిత్రణలు ఐ, గుర్తు ఉన్నవి.
ఏరియల్ శాస్త్రి, కూతుకొళ్రి, అని స్వాగతం పలికే అల్లురామలింగయ్య, 
[ వచ్చిన పార్టీ - 'మా నాన్నకు ఇద్దరు భార్యలు ........ ' 
అంటూ కంఫ్యూజన్ ఐ, పారిపోయేఆ చేసిన ఘట్టం, 
ప్రేక్షకులకు నవ్వులను పంచిపెట్టింది.] 
మంజుభార్గవి, 
నీళ్ళలో నిలబడి, సంగీత సాధన చేయాల్సి వచ్చిన చిన్నారి రాజ్యలక్ష్మి - 
'రిషభం, వృషభం, చంద్రమోహన్, 
మరచెంబు ఇంపార్టెన్సును పదే పదే చెబ్తూండే నిర్మలమ్మ ..................
ఇట్లాగ , అన్ని పాత్రలు, 
సంగీతకచేరీలో ఝాన్సీ, స్నేహితుడు కచేరీని నిర్లక్ష్యపరుస్తూ, 
కుర్చీని బర్రున చప్పుడు చేస్తూ లాగి కూర్చున్న సన్నివేశము, 
ప్రేక్షకుల హృదయ కుటీరములలో చిరస్థాయిగా ఉన్నవి.

&&&&&&&&&&&&&&&&

सुर संगम -సుర్ సంగం - గా నిర్మించారు. 
సుర్ సంగం - హిందీలో తీసిన సినిమా. 
పండిట్ శివ శంకర్ శాస్త్రి గా గిరీష్ కర్నాడ్, 
జయప్రద [as - tulasi] నటించారు. 
శారద - పాత్ర, తెలుగులో రాజ్యలక్ష్మి, 
సుర్ సంగమ్ లో సాధనాసింగ్ నటించారు. 
సాధన సింగ్ - శారద - గా ; Sadhana Sing;as - Sharda ;
@] 
सुर संगम - గీతాలు శ్రవణానందాన్ని కలిగించినవి. 
సుర్ సంగమ్ లో శుద్ధ రాగములైన భైరవ్ రాగం [ Bhairav, Chandrakauns ] 
;
సూరదాసు కృతులు, భజన్స్ కృష్ణ భక్తి కుసుమాలు.

సూరదాసు శైలికి ఒక ఉదాహరణ:-
"
కైధేరీ బస్ బేలి కహు; తుమ దేఖీ హై నంద నందన్ ; 
బూఝుహు మాలతి కిధే తై పాయే హై తను చందన్ ;; 
కైధే కుంద కదంబ ఆకుల వట చంపక లతాల మాల్ ;; 
కైధే కమల కహో కమలా పతి సుందర నయన విసాల్ ;;;
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

" ఓ లతా,వృక్షములారా! మీరెక్కడైనా శ్రీ కృష్ణుని చూచితిరా?
ఓ మాలతీ! చందన చర్చిత గాత్రుని నీ వెచటనైనా జాడలు అరసితివా?
ఓ కమలమా! కమలా కాంతుని నీ వెచట నైనా పొడ గాంచినావా?

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

ఇది "సూరదాసు " రచన!
మన ఆంధ్ర మధురకవి పోతన - శైలిని పోలుస్తూ, చిన్న ఎగ్జాంపుల్ :-

"నల్లని వాడు ,పద్మ నయనంబుల వాడు, కృపా రసంబు పై ;
చల్లెడి వాడు, మౌళి పరి సర్పిత పింఛము వాడు , నవ్వు రా ; 
జిల్లెడు మోము వాడొకడు చెల్వల మాన ధనంబు దెచ్చెనో ;
మల్లియలార! మీ పొదల మాటున లేడు గదమ్మ ,చెప్పరే! "

&&&&&&&&&&&&&&&&&&

सुर संगम - గీతాలు :-
@) Prabhu More Avgun Chit Na Dharo - Sant Surdas Ji 
s. జానకి గానంచేసిన హిందీ సూరదాసు గీతము మధురం. మాధుర్యభరితం.
@) Aayo prabhat sab mil gao, Jaau tore charan kamal per wari, Dhanya bhag sevaka ausar paya 
@) (naad chhipa tan mein, laya man mein); 
@) Maika Piya Bhulave - ;
@) sadho aisa hi gur bhaave, Pandit Shivshankar Shastri (Girish Karnad) ;
@) Song - "Hey Shiv Shankar Hey Karunakar "
ప్రభు మోరే అవగుణ్ ; చిత్ న ధరో .... " 
ఈ పాటను ఎస్. జానకి గానం చేసింది. ఇదీ ప్రత్యేక విశేషం.  

8, జులై 2016, శుక్రవారం

అర్సియా వర్ష దేవత

అర్సియా :- భూమి మీద మనుషులు, జంతు, 
పక్షిజాలాలూ, మొక్కలు, చెట్లు అగణితంగా ఉన్నవి. 
ఐతే,వానికి పరిశుభ్రమైన 
నీళ్ళు తాగటానికి దొరకడం లేదు.
అర్సియా అనే యక్షకన్య కృపామయి. 
ఆమె మనసు నవనీతం. ప్రాణికోటి మంచినీరు  
లేక అల్లలలాడుతూడడం చూసి విలవిలలాడింది అర్సియా.
ఆమె పర్వతదేవత వద్దకు, వర్ష దేవత వద్దకు వెళ్ళింది. 
"కల్తీ లేనిజలములను ప్రజలకు అందిద్దాము. 
ఇందుకోసం మీరు నాకు సాయాన్ని చేయగలరా?" 
అని అర్సియా అడిగింది. 
ఇరువురూ ఆమె ప్రార్ధనను విన్నారు. 
అర్సియా జాలిగుండె వారిని కదిలించింది. 
వెంటనే వారు అర్సియాకు తమ అంగీకారమును తెలిపారు.
కొండల మీద నుండి కరిగి వస్తున్న మంచు రాశులనీ, 
వానదేవత ఒసగుతూన్న జలములను 
అర్సియా జాగ్రత్తగా సేకరించసాగింది. 
ఆ నీటిని మడుగులు, బావులు, ఏరు, 
సెలయేళ్ళు, నదులుగా మలచి, భద్రపరిచింది. 
అర్సియా అనుసరించిన పద్ధతి వలన, 
ప్రజలకు త్రాగు నీరు కావలసినంత లభించసాగింది.
ఐతే కొన్నిసార్లు అర్సియాకు మనసు వికలమైతే, 
నీరు - వెల్లువగా - వరదలౌతుంది. 
అందుకనే జనులు 'అర్సియా దేవతకు కోపం రాకూడదని" 
వేడుకుంటూ వేడుకలు చేస్తూంటారు. 

పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... :-

#arsiyaa :- bhuumi meeda manushulu, jamtu, 
pakshijaalaaluu, mokkalu, cheTlu agaNitamgaa unnawi. 
aitE,waaniki pariSuBramaina 
nILLu taagaTAniki dorakaDam lEdu.
arsiyaa anE yakshakanya kRpaamayi. 
aame manasu nawaneetam. prANikOTi mamchiniiru  
lEka allalalADutUDaDam chuusi wilawilalaaDimdi arsiyaa.
aame parwatadEwata waddaku, 
warsha dEwata waddaku weLLimdi. 
"kaltii lEnijalamulanu prajalaku amdiddaamu. 
imdukOsam meeru naaku saayaanni chEyagalaraa?" 
ani arsiyaa aDigimdi. aame praardhananu winnaaru iruwuruu. 
arsiyaa jaaligumDe waarini kadilimchimdi. 
wemTanE waaru arsiyaaku tama amgeekaaramunu telipaaru.
komDala meeda numDi karigi wastunna mamchu raaSulanii, 
waanadEwata osagutuunna jalamulanu 
arsiyaa jaagrattagaa sEkarimchasaagimdi. 
aa niiTini maDugulu, baawulu, Eru, selayELLu, 
nadulugaa malachi, bhadraparichimdi. 
arsiyaa anusarimchina paddhati walana , 
prajalaku traagu neeru kaawalasinamta labhimchasaagimdi.
aitE konnisaarlu arsiyaaku manasu wikalamaitE, niiru - 
welluwagaa - waradalautumdi. amdukanE janulu 
'arsiyaa dEwataku kOpam rakUDadani" 
wEDukumTU wEDukalu chEstuumTAru.
;
పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం... పిల్లల కోసం...
***************************************************************, 
;
Jana the Goddess , rain and Harvest : 

29, జూన్ 2016, బుధవారం

దశావతార వర్ణనలు

దశావతారముల వర్ణనలతో శోభిల్లిన కృతులు 
మన సారస్వతమున పసిడి పాలబువ్వల గిన్నెలు. 
పురందరదాసు [1484 - 1564 ] గీతాలు 
మృదు లాలిత్య భావముల తేనె సోనలు. 
పురందరదాసు దశావతార కృతి ప్రసిద్ధి ఐనది 
;
దాసు రచన దశావతార గీతం  ;-

"పంకజముఖియ రెల్లరు బందు లక్ష్మీ – 
వెంకటరమణగారతి ఎత్తిరె ;  ||పం||
;
మత్స్యావతారగె ; మందరోద్ధారిగె ;;
ఉత్సాహది భూమి తందవగె ;
వత్సగాగి కంబదిందలి బంద ;  
ఉత్సవ నరసింహగ్రారతి ఎత్తిరె  ||పం|
;
వామన రూపది దాన బేడిదవగె ; 
రామనాగి దశశిరనను కొంద ; 
స్వామి శ్రీకృష్ణ గారతి ఎత్తిరె  ||పం||
;
బత్తలెనింతగె బైద్ధావతారగె ; 
ఉత్తమ అశ్వవనేరిదగె ;
భక్తరసలహువ పురందరవిఠలగె ; 
ముత్తైదెయ రారతి ఎత్తిరె  ||పం||  

**********************************,    
;
 ఈ కీర్తనలో దాసుల వారు 
'ఉత్తమాశ్వము నెక్కిన వానికి హారతి ' - 
అని ప్రతీక మాత్రంగా  చెప్పారు, 
'కలి / కల్కి పురుషుని పేరు'ను చెప్పలేదు.
పురుషోత్తమునికి హారతి ఒసగుతూ 
గానం చేసాడు పురందరదాసు.
'హారతులు ఎత్తుట' అని కన్నడములో - 
'ఎత్తుట’  ప్రత్యయ ప్రయోగం ఉన్నది. 
తెలుగువారు కూడా ' హారతి ఎత్తుట' అని 

కొన్ని స్థానిక ప్రయోగములుగా ఉన్నవి.
] జయదేవుడు "కల్క్యావతారా!" అని చెప్పాడు.  

;
@@@@@@@@@
;
తాళ్ళపాక అన్నమాచార్య కృతి మనకు దక్కిన మేల్బంతి. 

నారాయణ తే నమో! నమో! :-
             49 వ సంపుటి : 32 కృతి 
; @@@@@@

నారాయణ తే నమో! నమో!
నారద సన్నుత నమో నమో!  ||
;
మురహర భవహర ముకుంద మాధవ ; 
గరుడ గమన పంకజనాభ;  
పరమపురుష భవబంధ విమోచన ; 
నరమృగశరీర నమో నమో ||
;
 జలధిశయన రవిచంద్రవిలోచన;  
జలరుహభవనుత చరణయుగ;  
బలిబంధన గోపవధూవల్లభ 
నళినోదరతే నమో! నమో! ||  
;
ఆదిదేవ సకలాగమ పూజిత ; 
యాదవకుల మోహన రూప
వేదోద్ధర శ్రీవేంకటనాయక ; 
నాదప్రియ తే నమో నమో! ||
;
AdidEwa sakalaagama puujita ; 
yaadawakula mOhana ruupa
wEdOddhara SrIwEmkaTanAyaka ; 
naadapriya tE namO namO! || 

@@@@@@
;
అన్నమాచార్యులు "కలౌ వేంకట నాయకా!" భావించారు, 
కనుక తన కృతిలో కలిని వేరేగా  తలచలేదు.  

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&,

యది హరిస్మరణే శరణం మనో ;
యది విలాస కళా సుకుతూహలం ;
మధుర కోమల కాంత పదావళీం ;
శ్రుణు తద జయదేవ సరస్వతీం ||
;
జయదేవుడు సంస్కృతభాషలో వ్రాసిన అష్టపదులు రసగుళికలు. 
జయదేవుడు మాత్రం స్పష్టంగా కల్కి అవతారుని - నుతించారు. 

] ప్రళయ పయోధి జలే! 
విహిత విహిత్ర చరిత్రమ ఖేదం ; 
కేశావాధృత మీన శరీరా! 
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] క్షితిరతి విపులతరే! తవ తిష్ఠతి పృష్టే!  
ధరణి ధరణ కిణ చక్ర గరిష్ఠే!
కేశావాధృత కఛ్చపరూపా! 
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] వసతి దశన శిఖరే, ధరణీ తవలగ్నా:
శశిని కళంక కలేవ నిమగ్నా :
కేశావా ధృత సూకర రూపా!!
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] తవ కర కమలే నఖ మద్భుత శృంగం;
దళిత హిరణ్యకశిపు వర భృంగం . 
కేశావా ..... ధృత నరహరి రూప!
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] ఛలయసి విక్రమణే ;  బలిమాద్భుత వామన;
పద నఖ నీర - జనిత జన పావన ;
కేశవ ... ధృత వామనరూప ;
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] ]క్షత్రియ రుధిరమయే ; జగదప గత పాపం ;
 స్నాపయసి పయసి శమిత భవ తాపం ;
 కేశావాధృత భృగు రూప
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] ] వితరసి దీక్షురణే దిక్ పతి కమనీయం ; 
దశముఖ మౌళి బలిం రమణీయం ; 
కేశావాధృత రామ శరీర ; 
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] వహసి వపుషి విశదే, వసనం జలదాభం ; 
హలహతి భీతి మిళిత  యమునాభం ; 
కేశావాధృత హలధర రూపా!
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] నిందసి యజ్ఞ విధే రహహ శృతిజాతం; 
సదయ హృదయ దర్శిత పశు ఘాతం;  
కేశావాధృత బుద్ధ శరీరా!   
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

] మ్లేచ్ఛ నివహ నిధనే ; కలయసి కరవాలం ;
ధూమకేతు మివ కిమపి కరాళం ;
కేశావాధృతకల్కి శరీరా! 
జయజగదీశ హరే!  జయజగదీశ హరే! ........ 

******************************************,
;
సీతారామ కళ్యాణం [ గీతాంజలి, రామారావు ] super hit cinema లోని 
ఈ నృత్య గీతంలో ఒక తమాషా ఉన్నది, గమనించగలరా!?
;
] జయ గోవింద! మాధవ! దామోదరా! 
జగదానంద కారణ నారాయణా! || 

]కృతులు హరించీ; జలనిధి 
సోమక దానవు ద్రుంచీ ; 
వేదోద్ధరణము చేసిన మీనాకార శరీరా! 
నమో మీనాకార శరీరా!

] పాలసముద్రము బానగ చేసి ; 
మందర శైలము కవ్వము చేసి ; 
వాసుకి కవ్వపు త్రాటిని చేసి ; 
సురదానవులు తరచగా ; 
గిరిని మూపున మోసిన కూర్మ శరీరా! 
నమో! కూర్మ శరీరా!

] పుడమిని బట్టి చాపగ చుట్టి; 
కడలిని దాగిన హిరణ్యాక్షుని కోరను గొట్టీ 
ధారుణి గాచి ; వీర వరాహశరీరా!; 
నమో! వీరవరాహశరీరా!   

] సర్వమయుడవగు నిను నిందించే ; 
హిరణ్యకశిపుని వధియించీ ; ప్రహ్లాదుని  
పరిపాలన చేసిన నరసింహాద్భుత రూపా! 
నమో! నరసింహాద్భుత రూపా!  

] సురల బ్రోవ మూడడుగుగుల నేల ; 
బలిని వేడి ; ఇల నింగిని నిండీ; 
మూడవ పాదము  బలి తల మోపిన ; 
వామన విప్ర కుమారా! 
నమో! వామన విప్ర కుమారా! ! || 

] ధరణీ నాధుల శిరముల గొట్టీ ; 
సురలోకానికి నిచ్చెన కట్టీ ; 
పరశుధరా భృగురామా! 
నమో! పరశుధరా భృగురామా!     || 

*****************************************, 
;
సీతారామకళ్యాణం - సినిమాలోని ఈ పాటలో దశావతారములు ఉండవు. అదీ చమత్కారం! 
శ్రీరామావతామునకు ముందు ఉన్న మీన, కూర్మ, నరసింహ, వామన, పరశురామ అవాతారములు మాత్రమే వర్ణితములైనవి. 

నందమూరి తారక రామారావు సునిశితదృక్కోణంలో సాగిన దర్శకత్వ ప్రతిభ - 
తెలుగు వెండితెరను -  బంగారు తెరగా మార్చిన అద్భుతం 
ఈ పాట, నాట్య, నటన, 
ఫొటోగ్రఫీ, బ్లాక్ అండ్ వైట్ లో ఐనా, 
కలర్  చిత్రాలకన్నా మిన్నగా కనువిందు చేసిన చిత్రణా నైపుణ్యానికి నిలువుటద్దం,  

=======================================,
;
#jaya gOwimda! maadhawa! daamOdaraa! 
jagadaanamda kaaraNa naaraayaNA! || 
;
kRtulu harimchii; jalanidhi 
sOmaka daanawu drumchii ; 
wEdOddharaNamu chEsina 
miinaakaara SariirA! 
namO! miinaakaara SareerA!
;
] paalasamudramu baanaga chEsi ; 
mamdara Sailamu kawwamu chEsi ; 
waasuki kawwapu traaTini chEsi ; 
suradaanawulu tarachagaa ; 
girini muupuna mOsina kuurma 
Sariiraa! namO! kuurma Sariiraa!
;
] puDamini baTTi chaapaga chuTTi; 
kaDalini daagina hiraNyaakshuni, kOranu goTTI 
dhaaruNi gaachi ; weerawaraahaSareeraa!; 
namO! weerawaraahaSareeraa!  || 
;
] sarwamayuDawagu ninu nimdimchE 2;
 hiraNyakaSipuni wadhiyimchii ; prahlaaduni  
paripaalana chEsina narasim haadbhuta ruupA! namO! 
narasim haadbhuta ruupA!  
;
] surala brOwa mUDaDugugula nEla ; 
balini wEDi ; ila nimgini nimDI; 
muuDawa paadamu bali tala mOpina ; 
waamana wipra kumaaraa! 
namO! waamana wipra kumaaraa! ! ||
;
] dharaNI naadhula n Siramula goTTii ; 
suralOkaaniki nichchena kaTTI ; 
paraSudharaa bhRguraamaa! 
namO! paraSudharaa bhRguraamaa!     || 
;
]  siitaaraamakaLyaaNam - sinimaalOni ii paaTalO daSAwataaramulu umDawu. 
Sreeraamaawataamunaku mumdu unna miina, kuurma, narasim ha, waamana, paraSuraama 
awaataaramulu maatramE warNitamulainawi. namdamuuri taaraka raamaaraawu 
suniSitadRkkONamlO saagina darSakatwa pratibha - telugu wemDiteraku bamgaaru 
teragaa maarchina adbhutam ii paaTa, naaTya, naTana, phoTOgraphii, blaak amD 
waiT lO ainaa, kalar  chitraalakannaa minnagaa kanuwimdu chEsina chitraNA 
naipuNyaaniki niluwuTaddam,  
namO! \#

*****************************,
[ - సుమ దళ ]
;
1] జయదేవుడు :- వ్యాసదళ  ; fb;- సాహిత్యం posted ;- 7:54 AM 1/25/2016 ] ;
2] సీతారామ కళ్యాణం posted :- FB ;- 8:51 AM 1/25/2016 ; రాగాలు మేళవింప
3] అఖిలవనిత  ; [Monday, January 11, 2016 ;- 
         దశావతార కృతి;పురందరదాసు ] 

27, మే 2016, శుక్రవారం

అమెరికా ఆటగాడు యోగి

"యోగీ" అనే ముద్దుపేరు ప్రముఖ బేస్ బాల్ క్రీడాకారునికి వచ్చింది. 
అతను అమెరికా నివాసి. Lawrence Peter "Yogi" Berra. 
స్థానిక అమెరికన్ లీగ్స్ లలో బేస్ బాల్ ఆడ్తూండే వాడు.
[#baseball in local American Legion leagues#].
లాడీ / లారెన్స్, లోరీ  వగైరా నిక్ నేమ్స్  కలిగి ఉన్న 
అతని అసలుపేరు "బెర్రా/ లారెన్స్ పీటర్ బెర్రా". [Yogi's - in childhood - other nicknames  "Lawdie", "Lawrence","Larry"]
ఐతే విచిత్రంగా లారెన్స్ పీటర్ బెర్రా - తర్వాత 
"యోగి" ని అదనంగా పొదిగిన పేరు - 
"లారెన్స్ పీటర్ యోగి బెర్రా" గా ప్రసిద్ధి పొందాడు. 
&&&&&&&&&&&
లారెన్స్ పీటర్ యోగి బెర్రా. బెర్రా Base ball ఆడుతూ, 
బంతిని పట్టుకోవడం , ఇన్ ఫీల్డ్ పొజిషన్స్ అన్నీ 
అక్కడ నేర్చుకో గలిగాడు. 
[ American professional baseball catcher, manager, and coach who 
played 19 seasons in Major League Baseball (MLB) (1946–63, 1965), 
all but the last for the New York Yankees. ]
బెర్రా తొలి దశలో  a Cranston, Rhode Island, team ల తరఫున ఆడాడు. ఆ ఆటలలో తన నూత్న నామం Lawrence Peter "Yogi" Berra అనే పేరుతో ఆడాడు. 
&&&&&&&&&&&
ఇంతకీ అతగాడికి యోగి అనే కల్పిత name ఎట్లా ఏర్పడినది?
అమెరికన్ లీగన్ బేస్ బాల్ లో ఆడేటప్పుడు 
అతని స్నేహితుడు జాక్ మాక్వైర్ "ఓహ్! యోగీ!" అని పిలుస్తూండే వాడు. ఫ్రెండ్ పెట్టిన అదనపు సంబోధన బెర్రా పేరులోని అంతర్భాగంగా మారిపోయింది.
అప్పటినుండీ అట్లాగే "Lawrence Peter "Yogi" Berra" పేర్మి పేరుతో  famous ఐనాడు. [Lawrence Peter Berra got the nickname Yogi during his teenage years, ... 
Maguire said “I'm going to call you Yogi” and from that moment on, the name stuck.]

సరే! మరి ఆ వయస్యుడు, మిత్రవరేణ్యుడు జాక్ - 'యోగి, యోగీ' అని ఎందుకు సంబోధనను ఇచ్చాడు? 
బెర్రా ఆట సమయాన తన వంతు వచ్చే వరకూ శాంతంగా తిష్ఠ వేసే వాడు. బాసిపెట్టు వేసుకుని ఉండేవాడు.
బాసిపెట్లు వేసుకునీ, కాళ్ళ చుట్టూ చేతులు వేసుకునీ, ఉండేవాడు.
బ్యాటు కోసం వేచి చూస్తూ, నిమ్మళంగా ఆసీనుడై ఉండేవాడు. 
ఒకవేళ ఓటమి ఐనప్పుడు , దిగాలుగా చూస్తూ, నిర్లిప్తంగా ఉండేవాడు.
అది చూసి, జాక్ మాక్వైర్  [Jack Maguire] "యోగి" అనేసాడు.
"హిందూ యోగి కి ప్రతీకగా ఉన్నావు, బెర్రా!" అంటూ "యోగీ!" 
అని వక్కాణం వేసాడు.
బెర్రాకు కూడా ఆ కొత్త పేరు ప్రీతిపాత్రమైనది, 
కనుక నిరభ్యంతరంగా "లారెన్స్ పీటర్ యోగి బెర్రా" గా చలామణీ ఐనాడు.
హిందూ జీవన విధానం పట్ల పాశ్చాత్యులకు ఎంతో ఆసక్తి ఉన్నది. 
పశ్చిమ దేశీయులు, యూరోప్ ఖండాల ప్రజలకు 
భారతీయ జీవన విధానాల పట్ల కల జిజ్ఞాసయే 
ఇటువంటి అవగాహనను కలిగించింది.  

&&&&&&&&&&&&&&
;
యోగ, ధ్యానములు ఆరోగ్యప్రదాయినులు.
కేవలం దేహ సంబంధమే కాకుండా, మానసిక ప్రశాంతతలకు 
మన మహర్షులు - అపరిమిత తపో నిష్ఠలతో, కృషితో మూలకారణాలను కనుగొన్నారు.
దైహిక, మానసిక స్థితుల సమన్వయమే అసలు సిసలైన ఆరోగ్యానికి పునాది - అనే 
జీవిత సత్యాన్ని లోకానికి ఆచరణతో చూపించారు.  
మహాఋషులు తమ అన్వేషణతో లోకకళ్యాణం కొరకై సాధించిన 
అమూల్య విశేషాలను జగతి అంతటికీ అందించారు.
సన్యాసి సన్యాసాశ్రమం, మహా ఋషులు, 
యోగి, యోగశాస్త్రము, యోగ విధానముల వలన అనేక ఆరోగ్య సమ్రక్షణకు లబ్ధి కలుగుతుందని, 
యోగము, ధ్యానము మున్నగు విశేషాల పట్ల వెస్టరన్ ప్రజలకు మక్కువ ఏర్పడుతున్నది.
18, 19 శతాబ్దముల నాటికే ప్రపంచ ప్రజలను, Western countries people ని 
భారతీయ మనుగడ, రీతి, పద్ధతులు ఆకర్షించాయి,  , 
అందుకు ఈ సంఘటన నిదర్శనం.    

************************************,
;
Tags :-  Extra points:- 1] Lawrence Peter "Yogi" Berra (May 12, 1925 – September 22, 2015) .  ;
2] The Yogi ... The Yogi Book, the New York Times bestseller. ..... 
3] “But the Yogi-isms testified to a character — goofy and philosophical, flighty and down to earth — that came to define the man. ; 
4]Yankees ;- On July 18, 1999, Berra was honored with "Yogi Berra Day" at Yankee... ]  "A legendary Yankee"
5] On July 18, 1999, Berra was honored with "Yogi Berra Day" at Yankee Stadium. Don Larsen threw the ceremonial first pitch to Berra to honor the perfect game of the 1956 World Series.   
************************************,
కోణమానిని తెలుగు ప్రపంచం ; 65943 pageviews - 1044 posts, - May 19, 2016 - 
[ on screen 61264 ] 
;

ఉభయకుశలోపరి - ఉగాది శుభఘడియలు

"అది ఒక చల్లని రాత్రి....." పాటను హమ్ చేస్తూ, సినిమాలోని హీరోయిన్ మాధవి అందచందాల నగుమోమును తలుచుకుంటూ ఆ ఊహలతో మైమరచిపోతూ ఇల్లు ...