దశావతారముల వర్ణనలతో శోభిల్లిన కృతులు
మన సారస్వతమున పసిడి పాలబువ్వల గిన్నెలు.
పురందరదాసు [1484 - 1564 ] గీతాలు
మృదు లాలిత్య భావముల తేనె సోనలు.
పురందరదాసు దశావతార కృతి ప్రసిద్ధి ఐనది
;
దాసు రచన దశావతార గీతం ;-
"పంకజముఖియ రెల్లరు బందు లక్ష్మీ –
వెంకటరమణగారతి ఎత్తిరె ; ||పం||
;
మత్స్యావతారగె ; మందరోద్ధారిగె ;;
ఉత్సాహది భూమి తందవగె ;
వత్సగాగి కంబదిందలి బంద ;
ఉత్సవ నరసింహగ్రారతి ఎత్తిరె ||పం|
;
వామన రూపది దాన బేడిదవగె ;
రామనాగి దశశిరనను కొంద ;
స్వామి శ్రీకృష్ణ గారతి ఎత్తిరె ||పం||
;
బత్తలెనింతగె బైద్ధావతారగె ;
ఉత్తమ అశ్వవనేరిదగె ;
భక్తరసలహువ పురందరవిఠలగె ;
ముత్తైదెయ రారతి ఎత్తిరె ||పం||
**********************************,
;
ఈ కీర్తనలో దాసుల వారు
'ఉత్తమాశ్వము నెక్కిన వానికి హారతి ' -
అని ప్రతీక మాత్రంగా చెప్పారు,
'కలి / కల్కి పురుషుని పేరు'ను చెప్పలేదు.
పురుషోత్తమునికి హారతి ఒసగుతూ
గానం చేసాడు పురందరదాసు.
'హారతులు ఎత్తుట' అని కన్నడములో -
'ఎత్తుట’ ప్రత్యయ ప్రయోగం ఉన్నది.
తెలుగువారు కూడా ' హారతి ఎత్తుట' అని
కొన్ని స్థానిక ప్రయోగములుగా ఉన్నవి.
] జయదేవుడు "కల్క్యావతారా!" అని చెప్పాడు.
;
@@@@@@@@@
;
తాళ్ళపాక అన్నమాచార్య కృతి మనకు దక్కిన మేల్బంతి.
నారాయణ తే నమో! నమో! :-
49 వ సంపుటి : 32 కృతి
; @@@@@@
నారాయణ తే నమో! నమో!
నారద సన్నుత నమో నమో! ||
;
మురహర భవహర ముకుంద మాధవ ;
గరుడ గమన పంకజనాభ;
పరమపురుష భవబంధ విమోచన ;
నరమృగశరీర నమో నమో ||
;
జలధిశయన రవిచంద్రవిలోచన;
జలరుహభవనుత చరణయుగ;
బలిబంధన గోపవధూవల్లభ
నళినోదరతే నమో! నమో! ||
;
ఆదిదేవ సకలాగమ పూజిత ;
యాదవకుల మోహన రూప
వేదోద్ధర శ్రీవేంకటనాయక ;
నాదప్రియ తే నమో నమో! ||
;
AdidEwa sakalaagama puujita ;
yaadawakula mOhana ruupa
wEdOddhara SrIwEmkaTanAyaka ;
naadapriya tE namO namO! ||
@@@@@@
;
అన్నమాచార్యులు "కలౌ వేంకట నాయకా!" భావించారు,
కనుక తన కృతిలో కలిని వేరేగా తలచలేదు.
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&,
యది హరిస్మరణే శరణం మనో ;
యది విలాస కళా సుకుతూహలం ;
మధుర కోమల కాంత పదావళీం ;
శ్రుణు తద జయదేవ సరస్వతీం ||
;
జయదేవుడు సంస్కృతభాషలో వ్రాసిన అష్టపదులు రసగుళికలు.
జయదేవుడు మాత్రం స్పష్టంగా కల్కి అవతారుని - నుతించారు.
] ప్రళయ పయోధి జలే!
విహిత విహిత్ర చరిత్రమ ఖేదం ;
కేశావాధృత మీన శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] క్షితిరతి విపులతరే! తవ తిష్ఠతి పృష్టే!
ధరణి ధరణ కిణ చక్ర గరిష్ఠే!
కేశావాధృత కఛ్చపరూపా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] వసతి దశన శిఖరే, ధరణీ తవలగ్నా:
శశిని కళంక కలేవ నిమగ్నా :
కేశావా ధృత సూకర రూపా!!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] తవ కర కమలే నఖ మద్భుత శృంగం;
దళిత హిరణ్యకశిపు వర భృంగం .
కేశావా ..... ధృత నరహరి రూప!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ఛలయసి విక్రమణే ; బలిమాద్భుత వామన;
పద నఖ నీర - జనిత జన పావన ;
కేశవ ... ధృత వామనరూప ;
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ]క్షత్రియ రుధిరమయే ; జగదప గత పాపం ;
స్నాపయసి పయసి శమిత భవ తాపం ;
కేశావాధృత భృగు రూప
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ] వితరసి దీక్షురణే దిక్ పతి కమనీయం ;
దశముఖ మౌళి బలిం రమణీయం ;
కేశావాధృత రామ శరీర ;
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] వహసి వపుషి విశదే, వసనం జలదాభం ;
హలహతి భీతి మిళిత యమునాభం ;
కేశావాధృత హలధర రూపా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] నిందసి యజ్ఞ విధే రహహ శృతిజాతం;
సదయ హృదయ దర్శిత పశు ఘాతం;
కేశావాధృత బుద్ధ శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] మ్లేచ్ఛ నివహ నిధనే ; కలయసి కరవాలం ;
ధూమకేతు మివ కిమపి కరాళం ;
కేశావాధృతకల్కి శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
******************************************,
;
సీతారామ కళ్యాణం [ గీతాంజలి, రామారావు ] super hit cinema లోని
ఈ నృత్య గీతంలో ఒక తమాషా ఉన్నది, గమనించగలరా!?
;
] జయ గోవింద! మాధవ! దామోదరా!
జగదానంద కారణ నారాయణా! ||
]కృతులు హరించీ; జలనిధి
సోమక దానవు ద్రుంచీ ;
వేదోద్ధరణము చేసిన మీనాకార శరీరా!
నమో మీనాకార శరీరా!
] పాలసముద్రము బానగ చేసి ;
మందర శైలము కవ్వము చేసి ;
వాసుకి కవ్వపు త్రాటిని చేసి ;
సురదానవులు తరచగా ;
గిరిని మూపున మోసిన కూర్మ శరీరా!
నమో! కూర్మ శరీరా!
] పుడమిని బట్టి చాపగ చుట్టి;
కడలిని దాగిన హిరణ్యాక్షుని కోరను గొట్టీ
ధారుణి గాచి ; వీర వరాహశరీరా!;
నమో! వీరవరాహశరీరా!
] సర్వమయుడవగు నిను నిందించే ;
హిరణ్యకశిపుని వధియించీ ; ప్రహ్లాదుని
పరిపాలన చేసిన నరసింహాద్భుత రూపా!
నమో! నరసింహాద్భుత రూపా!
] సురల బ్రోవ మూడడుగుగుల నేల ;
బలిని వేడి ; ఇల నింగిని నిండీ;
మూడవ పాదము బలి తల మోపిన ;
వామన విప్ర కుమారా!
నమో! వామన విప్ర కుమారా! ! ||
] ధరణీ నాధుల శిరముల గొట్టీ ;
సురలోకానికి నిచ్చెన కట్టీ ;
పరశుధరా భృగురామా!
నమో! పరశుధరా భృగురామా! ||
*****************************************,
;
సీతారామకళ్యాణం - సినిమాలోని ఈ పాటలో దశావతారములు ఉండవు. అదీ చమత్కారం!
శ్రీరామావతామునకు ముందు ఉన్న మీన, కూర్మ, నరసింహ, వామన, పరశురామ అవాతారములు మాత్రమే వర్ణితములైనవి.
నందమూరి తారక రామారావు సునిశితదృక్కోణంలో సాగిన దర్శకత్వ ప్రతిభ -
తెలుగు వెండితెరను - బంగారు తెరగా మార్చిన అద్భుతం
ఈ పాట, నాట్య, నటన,
ఫొటోగ్రఫీ, బ్లాక్ అండ్ వైట్ లో ఐనా,
కలర్ చిత్రాలకన్నా మిన్నగా కనువిందు చేసిన చిత్రణా నైపుణ్యానికి నిలువుటద్దం,
=======================================,
;
#jaya gOwimda! maadhawa! daamOdaraa!
jagadaanamda kaaraNa naaraayaNA! ||
;
kRtulu harimchii; jalanidhi
sOmaka daanawu drumchii ;
wEdOddharaNamu chEsina
miinaakaara SariirA!
namO! miinaakaara SareerA!
;
] paalasamudramu baanaga chEsi ;
mamdara Sailamu kawwamu chEsi ;
waasuki kawwapu traaTini chEsi ;
suradaanawulu tarachagaa ;
girini muupuna mOsina kuurma
Sariiraa! namO! kuurma Sariiraa!
;
] puDamini baTTi chaapaga chuTTi;
kaDalini daagina hiraNyaakshuni, kOranu goTTI
dhaaruNi gaachi ; weerawaraahaSareeraa!;
namO! weerawaraahaSareeraa! ||
;
] sarwamayuDawagu ninu nimdimchE 2;
hiraNyakaSipuni wadhiyimchii ; prahlaaduni
paripaalana chEsina narasim haadbhuta ruupA! namO!
narasim haadbhuta ruupA!
;
] surala brOwa mUDaDugugula nEla ;
balini wEDi ; ila nimgini nimDI;
muuDawa paadamu bali tala mOpina ;
waamana wipra kumaaraa!
namO! waamana wipra kumaaraa! ! ||
;
] dharaNI naadhula n Siramula goTTii ;
suralOkaaniki nichchena kaTTI ;
paraSudharaa bhRguraamaa!
namO! paraSudharaa bhRguraamaa! ||
;
] siitaaraamakaLyaaNam - sinimaalOni ii paaTalO daSAwataaramulu umDawu.
Sreeraamaawataamunaku mumdu unna miina, kuurma, narasim ha, waamana, paraSuraama
awaataaramulu maatramE warNitamulainawi. namdamuuri taaraka raamaaraawu
suniSitadRkkONamlO saagina darSakatwa pratibha - telugu wemDiteraku bamgaaru
teragaa maarchina adbhutam ii paaTa, naaTya, naTana, phoTOgraphii, blaak amD
waiT lO ainaa, kalar chitraalakannaa minnagaa kanuwimdu chEsina chitraNA
naipuNyaaniki niluwuTaddam,
namO! \#
*****************************,
[ - సుమ దళ ]
2] సీతారామ కళ్యాణం posted :- FB ;- 8:51 AM 1/25/2016 ; రాగాలు మేళవింప
3] అఖిలవనిత ; [Monday, January 11, 2016 ;-
దశావతార కృతి;పురందరదాసు ]
మన సారస్వతమున పసిడి పాలబువ్వల గిన్నెలు.
పురందరదాసు [1484 - 1564 ] గీతాలు
మృదు లాలిత్య భావముల తేనె సోనలు.
పురందరదాసు దశావతార కృతి ప్రసిద్ధి ఐనది
;
దాసు రచన దశావతార గీతం ;-
"పంకజముఖియ రెల్లరు బందు లక్ష్మీ –
వెంకటరమణగారతి ఎత్తిరె ; ||పం||
;
మత్స్యావతారగె ; మందరోద్ధారిగె ;;
ఉత్సాహది భూమి తందవగె ;
వత్సగాగి కంబదిందలి బంద ;
ఉత్సవ నరసింహగ్రారతి ఎత్తిరె ||పం|
;
వామన రూపది దాన బేడిదవగె ;
రామనాగి దశశిరనను కొంద ;
స్వామి శ్రీకృష్ణ గారతి ఎత్తిరె ||పం||
;
బత్తలెనింతగె బైద్ధావతారగె ;
ఉత్తమ అశ్వవనేరిదగె ;
భక్తరసలహువ పురందరవిఠలగె ;
ముత్తైదెయ రారతి ఎత్తిరె ||పం||
**********************************,
;
ఈ కీర్తనలో దాసుల వారు
'ఉత్తమాశ్వము నెక్కిన వానికి హారతి ' -
అని ప్రతీక మాత్రంగా చెప్పారు,
'కలి / కల్కి పురుషుని పేరు'ను చెప్పలేదు.
పురుషోత్తమునికి హారతి ఒసగుతూ
గానం చేసాడు పురందరదాసు.
'హారతులు ఎత్తుట' అని కన్నడములో -
'ఎత్తుట’ ప్రత్యయ ప్రయోగం ఉన్నది.
తెలుగువారు కూడా ' హారతి ఎత్తుట' అని
కొన్ని స్థానిక ప్రయోగములుగా ఉన్నవి.
] జయదేవుడు "కల్క్యావతారా!" అని చెప్పాడు.
;
@@@@@@@@@
;
తాళ్ళపాక అన్నమాచార్య కృతి మనకు దక్కిన మేల్బంతి.
నారాయణ తే నమో! నమో! :-
49 వ సంపుటి : 32 కృతి
; @@@@@@
నారాయణ తే నమో! నమో!
నారద సన్నుత నమో నమో! ||
;
మురహర భవహర ముకుంద మాధవ ;
గరుడ గమన పంకజనాభ;
పరమపురుష భవబంధ విమోచన ;
నరమృగశరీర నమో నమో ||
;
జలధిశయన రవిచంద్రవిలోచన;
జలరుహభవనుత చరణయుగ;
బలిబంధన గోపవధూవల్లభ
నళినోదరతే నమో! నమో! ||
;
ఆదిదేవ సకలాగమ పూజిత ;
యాదవకుల మోహన రూప
వేదోద్ధర శ్రీవేంకటనాయక ;
నాదప్రియ తే నమో నమో! ||
;
AdidEwa sakalaagama puujita ;
yaadawakula mOhana ruupa
wEdOddhara SrIwEmkaTanAyaka ;
naadapriya tE namO namO! ||
@@@@@@
;
అన్నమాచార్యులు "కలౌ వేంకట నాయకా!" భావించారు,
కనుక తన కృతిలో కలిని వేరేగా తలచలేదు.
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&,
యది హరిస్మరణే శరణం మనో ;
యది విలాస కళా సుకుతూహలం ;
మధుర కోమల కాంత పదావళీం ;
శ్రుణు తద జయదేవ సరస్వతీం ||
;
జయదేవుడు సంస్కృతభాషలో వ్రాసిన అష్టపదులు రసగుళికలు.
జయదేవుడు మాత్రం స్పష్టంగా కల్కి అవతారుని - నుతించారు.
] ప్రళయ పయోధి జలే!
విహిత విహిత్ర చరిత్రమ ఖేదం ;
కేశావాధృత మీన శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] క్షితిరతి విపులతరే! తవ తిష్ఠతి పృష్టే!
ధరణి ధరణ కిణ చక్ర గరిష్ఠే!
కేశావాధృత కఛ్చపరూపా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] వసతి దశన శిఖరే, ధరణీ తవలగ్నా:
శశిని కళంక కలేవ నిమగ్నా :
కేశావా ధృత సూకర రూపా!!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] తవ కర కమలే నఖ మద్భుత శృంగం;
దళిత హిరణ్యకశిపు వర భృంగం .
కేశావా ..... ధృత నరహరి రూప!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ఛలయసి విక్రమణే ; బలిమాద్భుత వామన;
పద నఖ నీర - జనిత జన పావన ;
కేశవ ... ధృత వామనరూప ;
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ]క్షత్రియ రుధిరమయే ; జగదప గత పాపం ;
స్నాపయసి పయసి శమిత భవ తాపం ;
కేశావాధృత భృగు రూప
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] ] వితరసి దీక్షురణే దిక్ పతి కమనీయం ;
దశముఖ మౌళి బలిం రమణీయం ;
కేశావాధృత రామ శరీర ;
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] వహసి వపుషి విశదే, వసనం జలదాభం ;
హలహతి భీతి మిళిత యమునాభం ;
కేశావాధృత హలధర రూపా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] నిందసి యజ్ఞ విధే రహహ శృతిజాతం;
సదయ హృదయ దర్శిత పశు ఘాతం;
కేశావాధృత బుద్ధ శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
] మ్లేచ్ఛ నివహ నిధనే ; కలయసి కరవాలం ;
ధూమకేతు మివ కిమపి కరాళం ;
కేశావాధృతకల్కి శరీరా!
జయజగదీశ హరే! జయజగదీశ హరే! ........
******************************************,
;
సీతారామ కళ్యాణం [ గీతాంజలి, రామారావు ] super hit cinema లోని
ఈ నృత్య గీతంలో ఒక తమాషా ఉన్నది, గమనించగలరా!?
;
] జయ గోవింద! మాధవ! దామోదరా!
జగదానంద కారణ నారాయణా! ||
]కృతులు హరించీ; జలనిధి
సోమక దానవు ద్రుంచీ ;
వేదోద్ధరణము చేసిన మీనాకార శరీరా!
నమో మీనాకార శరీరా!
] పాలసముద్రము బానగ చేసి ;
మందర శైలము కవ్వము చేసి ;
వాసుకి కవ్వపు త్రాటిని చేసి ;
సురదానవులు తరచగా ;
గిరిని మూపున మోసిన కూర్మ శరీరా!
నమో! కూర్మ శరీరా!
] పుడమిని బట్టి చాపగ చుట్టి;
కడలిని దాగిన హిరణ్యాక్షుని కోరను గొట్టీ
ధారుణి గాచి ; వీర వరాహశరీరా!;
నమో! వీరవరాహశరీరా!
] సర్వమయుడవగు నిను నిందించే ;
హిరణ్యకశిపుని వధియించీ ; ప్రహ్లాదుని
పరిపాలన చేసిన నరసింహాద్భుత రూపా!
నమో! నరసింహాద్భుత రూపా!
] సురల బ్రోవ మూడడుగుగుల నేల ;
బలిని వేడి ; ఇల నింగిని నిండీ;
మూడవ పాదము బలి తల మోపిన ;
వామన విప్ర కుమారా!
నమో! వామన విప్ర కుమారా! ! ||
] ధరణీ నాధుల శిరముల గొట్టీ ;
సురలోకానికి నిచ్చెన కట్టీ ;
పరశుధరా భృగురామా!
నమో! పరశుధరా భృగురామా! ||
*****************************************,
;
సీతారామకళ్యాణం - సినిమాలోని ఈ పాటలో దశావతారములు ఉండవు. అదీ చమత్కారం!
శ్రీరామావతామునకు ముందు ఉన్న మీన, కూర్మ, నరసింహ, వామన, పరశురామ అవాతారములు మాత్రమే వర్ణితములైనవి.
నందమూరి తారక రామారావు సునిశితదృక్కోణంలో సాగిన దర్శకత్వ ప్రతిభ -
తెలుగు వెండితెరను - బంగారు తెరగా మార్చిన అద్భుతం
ఈ పాట, నాట్య, నటన,
ఫొటోగ్రఫీ, బ్లాక్ అండ్ వైట్ లో ఐనా,
కలర్ చిత్రాలకన్నా మిన్నగా కనువిందు చేసిన చిత్రణా నైపుణ్యానికి నిలువుటద్దం,
=======================================,
;
#jaya gOwimda! maadhawa! daamOdaraa!
jagadaanamda kaaraNa naaraayaNA! ||
;
kRtulu harimchii; jalanidhi
sOmaka daanawu drumchii ;
wEdOddharaNamu chEsina
miinaakaara SariirA!
namO! miinaakaara SareerA!
;
] paalasamudramu baanaga chEsi ;
mamdara Sailamu kawwamu chEsi ;
waasuki kawwapu traaTini chEsi ;
suradaanawulu tarachagaa ;
girini muupuna mOsina kuurma
Sariiraa! namO! kuurma Sariiraa!
;
] puDamini baTTi chaapaga chuTTi;
kaDalini daagina hiraNyaakshuni, kOranu goTTI
dhaaruNi gaachi ; weerawaraahaSareeraa!;
namO! weerawaraahaSareeraa! ||
;
] sarwamayuDawagu ninu nimdimchE 2;
hiraNyakaSipuni wadhiyimchii ; prahlaaduni
paripaalana chEsina narasim haadbhuta ruupA! namO!
narasim haadbhuta ruupA!
;
] surala brOwa mUDaDugugula nEla ;
balini wEDi ; ila nimgini nimDI;
muuDawa paadamu bali tala mOpina ;
waamana wipra kumaaraa!
namO! waamana wipra kumaaraa! ! ||
;
] dharaNI naadhula n Siramula goTTii ;
suralOkaaniki nichchena kaTTI ;
paraSudharaa bhRguraamaa!
namO! paraSudharaa bhRguraamaa! ||
;
] siitaaraamakaLyaaNam - sinimaalOni ii paaTalO daSAwataaramulu umDawu.
Sreeraamaawataamunaku mumdu unna miina, kuurma, narasim ha, waamana, paraSuraama
awaataaramulu maatramE warNitamulainawi. namdamuuri taaraka raamaaraawu
suniSitadRkkONamlO saagina darSakatwa pratibha - telugu wemDiteraku bamgaaru
teragaa maarchina adbhutam ii paaTa, naaTya, naTana, phoTOgraphii, blaak amD
waiT lO ainaa, kalar chitraalakannaa minnagaa kanuwimdu chEsina chitraNA
naipuNyaaniki niluwuTaddam,
namO! \#
*****************************,
[ - సుమ దళ ]
;
1] [ జయదేవుడు :- వ్యాసదళ ; fb;- సాహిత్యం posted ;- 7:54 AM 1/25/2016 ] ;2] సీతారామ కళ్యాణం posted :- FB ;- 8:51 AM 1/25/2016 ; రాగాలు మేళవింప
3] అఖిలవనిత ; [Monday, January 11, 2016 ;-
దశావతార కృతి;పురందరదాసు ]